W myśleniu potocznym utrzymuje się od dawnych czasów pogląd o większej pobożności mieszkańców wsi aniżeli społeczności miejskiej. Weryfikacji tych przekonań dokonano na przykładzie wiejskiego i miejskiego środowiska lokalnego…
Religijność oznacza subiektywną stronę religii jako systemu powiązanych ze sobą wierzeń i praktyk łączących wyznawców we wspólnotę moralną zwaną Kościołem. Władysław Piwowarski [ czytaj ] wyróżnia sześć następujących parametrów religijności: ideologię religijną, wiedzę religijną, stosunek do wiary, praktyki religijne, moralność religijną i wspólnotę religijną. W połowie XX w. socjolodzy religii zajmowali się badaniem głównie jednego wymiaru religijności, jakim są praktyki religijne, które jednowymiarowo diagnozują życie religijne. Brak podporządkowania rytualnym oczekiwaniom Kościoła nie świadczy o niereligijności. Jednym z czynników praktyk religijnych są postawy tradycyjne będące składnikiem życia zbiorowego o znaczeniu religijnym, rodzinnym, lokalnym i narodowym.
W Polsce religijność funkcjonuje w dwóch płaszczyznach: autodeklaracji wiary i autodeklaracji praktyk religijnych. Religijność zachowuje ciągłość na wysokim poziomie w skali ogólnonarodowej, ale podlega selektywności i dla większości Polaków jest religią życia świątecznego, a jedynie w niektórych typach środowisk stanowi religię życia codziennego.
Przejście od społeczeństwa kierowanego totalitarnie do społeczeństwa demokratycznego wraz ze zmianami cywilizacyjnymi w kierunku przechodzenia od społeczeństwa tradycyjnego i nowoczesnego do ponowoczesnego miało w Polsce wpływ na zmiany w religijności oraz zarówno na pogłębianie, jak i osłabianie funkcji Kościoła. Społeczeństwo tradycyjne o znamionach totalitaryzmu było społeczeństwem losu cechującym się determinizmem z brakiem alternatyw, opcji i wyborów. W społeczeństwach nowoczesnym i ponowoczesnym następuje proces subiektywizacji i niewierności w stosunku do świata tradycyjnego. Są to społeczeństwa wyboru z wielością opcji i alternatyw, w których wybieranie staje się imperatywem. (…)
W artykule podjęto próbę zbadania poziomu i przemian religijności w wymiarze praktyk religijnych w skali miasta powiatowego, spełniającego kryteria małego miasta, z odniesieniem do okolicznych gmin, w czasach zmiany ustrojowej na przełomie XX–XXI w. Badany ośrodek znajduje się w województwie podkarpackim – w regionie o szczególnym nasileniu religijności.
Krystyna Leśniak-Moczuk
Przemiany praktyk religijnych mieszkańców Podkarpacia na przełomie XX–XXI wieku
czytaj cały artykuł